Psychosomatyka do interdyscyplinarna dziedzina medycyny badająca wpływ psyche na soma człowieka. Pytasz swojego klienta jak się czuje? Wiesz, jak leczyć objawy zaburzeń pscyhosomatycznych? W środowisku, w którym funkcjonujemy, przy obciążeniach, z którymi każdego dnia musimy się zmierzyć, takimi jak: uzależniające substancje (alkohol, nikotyna, leki), stres i procesy poznawcze czy zaburzenia osobowościowe. Reakcja somatopsychiczna i objawy pojawiające się w ciele, stają się kluczowe w diagnostyce i staraniach o lepsze zdrowie klienta. Podejście holistyczne, multidysyplinarne, połączenie umysłu i ciała, osiągnięcie balansu, są fundamentem psychosomatyki, które zyskuje coraz większe znaczenie w opiece zdrowotnej.
Psychoterapia przez ciało ? Etymologia i historia psychosomatyki
Termin „psychosomatyka” pochodzi od greckich słów „psyche” (dusza, umysł) i „soma” (ciało). Pierwsze podejście do zrozumienia psychosomatyki wykonano dopiero w XX wieku, przez badaczy takich jak Franz Alexander i Georg Groddeck. Wykształciło się ono jako odrębna dziedzina medycyny. Wiesz, że choroby ciała są ściśle związane ze zdrowiem psychicznym? Ich prace zwróciły uwagę na wpływ nieświadomych konfliktów na rozwój chorób somatycznych, co było przełomowe w zrozumieniu powiązań między psychiką a ciałem.
Pamiętasz na studiach zajęcia o stresie i jego wpływie na ciało, jakie szlaki aktywuje? Skończmy z mitem, iż jest on tylko negatywny (dystres)! Pozytywne oddziaływanie stresu jest nam potrzebne, działa motywująco do funkcjonowania, napędza nas (eustres), ograniczając występowania negatywnych objawów somatycznych.
Na kursie Terapia Wisceralna poruszamy kwestie energetyki pacjenta, zanurz się w świat odczuć i subtelnego dotyku.
Psychosomatyka w kontekście współczesnej medycyny
Współczesna medycyna psychosomatyczna jest połączeniem psychoterapii, farmakoterapii i technik relaksacyjnych w całościowym ujęciu opieki nad pacjentem. W praktyce często spotykane są osoby, u których występują choroby somatyczne, takie jak choroby mięśni, choroby stawów lub zaburzenia trawienia, wykazujące się brakiem patologicznych wyników badań obrazowych i laboratoryjnych. Psychosomatyka dostarcza narzędzie do leczenia przyczyn tych zaburzeń, kładąc nacisk na wpływ emocji, który ich dotyczy.
Modele i mechanizmy zaburzeń somatyzacyjnych
Model stresu Hansa Selyego to jeden z fundamentalnych paradygmatów w psychosomatyce, który zawiera informacje, jak chroniczny stres może prowadzić do wyczerpania zasobów adaptacyjnych organizmu, co w konsekwencjach skutkuje pojawieniem się chorób somatycznych. Przewlekły stres uruchamiający działanie fizjologicznego mechanizmu, takiego jak uwolnienie glikokortykosteroidów, co w końcowym momencie może uszkadzać narządy i osłabiać funkcjonowanie organizmu.
Teoria psychodynamiczna oznacza, że nieświadome konflikty mogą manifestować się jako objawy somatyczne. Na przykład pacjenci z nierozwiązanymi problemami, nieprzerobioną traumą mogą odczuwać dolegliwości w zakresie cielesności. Zadaj sobie pytanie w takim razie, czy moje ciało ma wpływ na psychikę? Ano ma, gorszy sen, zmęczenie, więcej pracy…brzmi znajomo? I tak powstaje błędne koło, bo gdy jesteś niewyspany i zmęczony, Twoja głowa nie działa prawidłowo.
Klasyfikacja chorób psychosomatycznych – a jak wygląda Twoja praktyka gabinetowa?
Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest schorzeniem, którego etiologia obejmuje również przyczyny genetyczne, jak i psychiczne. Silny stres może zaostrzyć objawy AZS, takie jak świąd i zaczerwienienie skóry. To ważne, aby uwzględnić aspekt psychiczny w tej chorobie skóry.
Zespół jelita drażliwego (IBS) początkowo przebiega z objawami zapalenia, objawiającymi się wzdęciami i trudnościami z wypróżnieniem. IBS jest silnie powiązany ze stresem oraz problemem, który dotyczy lęku i depresji. W związku z tym leczeniem IBS powinno być nakierowane nie tylko na elementy dietetyczne, ale także wsparcie mentalne.
Migrena neurologiczna charakteryzująca się nawracającymi objawami połowiczego bólu głowy, często występującymi nudnościami i nadwrażliwością na światło jest zasilana stresem. Czynniki krytyczne, takie jak przewlekły stres, alkohol i słodycze często wywołują napady migreny i występowanie objawów zbliżonych do aury. Ważna jest także gospodarka hormonalna, szczególną rolę odgrywa estrogen u kobiet. Aby skutecznie leczyć migreny, należy ustalić strategie radzenia sobie ze stresem.
Oczywiście lista chorób psychosomatycznych jest zdecydowanie większa, jednak wymieniliśmy te najczęstsze i najistotniejsze w populacji ze względu na przebieg choroby i rolę objawów.
Objawy zaburzeń, diagnostyka i leczenie chorób psychosomatycznych
Rozpoznanie zaburzeń psychosomatycznych wymaga holistycznego rozpoznania, które obejmuje również ocenę somatyczną, jak i funkcje psychospołeczne dotyczące stylu życia, jego jakości i komfortu. Przyczyny chorób psychosomatycznych nie są do końca poznane i wymagają dalszych badań, ale choroby psychiczne na pewno sprzyjają ich występowaniu. Narzędzia diagnostyczne, takie jak kwestionariusze diagnozujące poziom stresu, lęku, snu lub roli społecznej, mogą być pomocne w usuwaniu przyczyn dolegliwości psychosomatycznych.
Leczenie zaburzeń psychosomatycznych często wymaga współpracy interdyscyplinarnej, wspartej wieloczynnikową psychoterapią (jak wcześniej wspomnieliśmy, choroby psychiczne są istotnym czynnikiem predykcyjnym relacji somatopsychicznej), farmakoterapią oraz technikami relaksacyjnymi. Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest uznawana za szczególne stosowaną w tych zaburzeniach, ponieważ pomaga pacjentowi zrozumieć i zmienić dysfunkcjonalne wzorce myślowe oraz urządzenia wykonawcze, które mają zastosowanie ze stresem.
Farmakoterapia w tłumieniu emocji pacjenta może być powiązana z zastosowaniem środków przeciwdepresyjnych, takich jak selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) lub inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Leki te mają zastosowanie w leczeniu objawów somatycznych związanych z konsekwencjami depresyjno-lękowymi. W niektórych przypadkach stosuje się leki przeciw lękowe oraz miorelaksanty, które powodują rozluźnienie mięśniowe.
Tłumienie emocji i przewlekły stres, znasz sposoby leczenia zaburzeń psychosomatycznych? – praktyka kliniczna
W praktyce klinicznej multimodalne podejście do terapii zaburzeń będzie kluczowe. Wnioski ze szczegółowego wywiadu psychospołecznego stają się kluczowymi wynikami badań stresogennych oraz czynnikami ograniczającymi, które mogą stanowić istotną kwestię w walce o dobrostan psychofizyczny pacjenta. Współpraca z psychoterapeutami i psychiatrami, farmakologami klinicznymi oraz fizjoterapeutami jest szczególnie ważna u pacjentów, u których standardowe leczenie somatyczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
Pamiętaj też o nerwie błędnym i jego roli w dystrybucji objawów psychosomatycznych, eustres i dystres są z jego funkcją bardzo mocno powiązane. Zwróć też uwagę na jego wkład w leczeniu i odczuwaniu bólu oraz komunikacji. Pisaliśmy o nim TU
Jak się rysuje przyszłość psychosomatyki?
Psychosomatyka ma potencjał, aby grać coraz większą rolę w przyszłości medycyny. Dalsze badania nad mechanizmami zachodzącymi między umysłem i ciałem mogą zostać wykorzystane do nowych, bardziej skutecznych metod terapeutycznych. Równocześnie, warto też zwrócić uwagę lekarzy, iż tabletki nie są jedyną formą radzenia sobie z dolegliwościami psychosomatycznymi i niosą skutki uboczne.
Psychosomatyka jest kluczową dziedziną medycyny, która bada powiązania między stanem fizycznym i psyche pacjenta. Choroby psychosomatyczne, takie jak atopowe zapalenie skóry, zespół jelita drażliwego czy migreny, pokazują jak duży wpływ na organizm, ma psychiczny stan na somatyzacje objawów u pacjentów. Integracja psychoterapii, farmakoterapii i technik relaksacyjnych fizjoterapii w dolegliwościach psychosomatycznych umożliwia bardziej holistyczne i skuteczne działanie na rzecz zdrowia. W związku z tym, że ich zastosowanie i leczenie są niezbędne w nowoczesnym systemie opieki zdrowotnej.