Słyszałeś kiedyś o hormonie stresu??? Dziś kilka słów o kortyzolu, biochemicznym markerze stresu, tak da się to zbadać! A czy dbanie o poziom kortyzolu we krwi będzie niezwykle ważne zarówno u Ciebie jak i Twoich pacjentów? Oczywiście że tak!
Jest on hormonem steroidowym, produkowanym w korze nadnerczy przez warstwę pasmowatą, który odgrywa kluczową rolę w regulacji wielu ważnych funkcji w organizmie. Jego produkcja jest stymulowana przez adrenokortykotropinę (ACTH), hormon wydzielany przez przysadkę mózgową.
Hormon ACTH i jego wydzielanie.
Stężenie kortyzolu jest zależne od pory dnia – w godzinach porannych jest najwyższe, a w godzinach wieczornych najniższe, co jest istotne przy zasypianiu. We krwi kortyzol występuje głównie w postaci związanej z białkami osocza, transkortyną i albuminą, są one nośnikami i transporterami hydrokortyzonu, jedynie niewielka jego część występuje w postaci wolnej, czyli aktywnej.
Hormon steroidowy – rola hydrokortyzonu i jego ogólnoustrojowe stosowanie.
Kortyzol pełni w ludzkim organizmie bardzo wiele istotnych funkcji. Czy odpowiedni poziom kortyzolu ma znaczenie? W wersji mikro wpływa na geny oraz stabilizuje błony komórkowe. Z punktu widzenia metabolizmu reguluje poziom cukru, białek i tłuszczu we krwi oraz wpływa na jej ciśnienie, działa także na pracę układu odpornościowego, człowiek zestresowany to człowiek chory, zmęczony i zniszczony!
W zakresie gospodarki białkowo – tłuszczowej hydrokortyzon odpowiada za nasilenie rozpadu białek i tłuszczów w organizmie, dlatego „spalanie tłuszczu” na siłowni lub w trakcie ruchu ma prawo istnieć. Kortyzol jest produkowany w trakcie aktywności fizycznej, jej areobowej postaci przede wszystkim. Kortyzol cechuje też funkcja zatrzymywania sodu w organizmie, ograniczania resorpcję wapnia i fosforu, oraz działa przeciwzapalne oraz immunosupresyjne. Więc dieta obniżająca poziom kortyzolu we krwi wydaje się sensowna, nie sądzisz?
Badanie poziomu kortyzolu, co robi przysadka mózgowa?
Utrzymanie wydzielania tego hormonu jest istotne dla prawidłowego funkcjonowania Twojego organizmu, przeczytaj te kilka uwag, które przygotowaliśmy dla Ciebie poniżej, zwracaj na to uwagę u swoich pacjentów w gabinecie. Hormony mają moc i mogą nieźle namieszać w ciałach naszych pacjentów. A więc znowu balans, a raczej homeostaza dynamiczna. Czy niski i podwyższony poziom kortyzolu wpłyną na ciało? Pewnie, że TAK.
Nadmiar kortyzolu:
- może prowadzić do zespołu Cushinga, który charakteryzuje się otyłością, wysokim ciśnieniem krwi, cukrzycą, słabością mięśni, zmianami w wyglądzie skóry i innymi problemami zdrowotnymi.
Niski kortyzol:
- może prowadzić do choroby Addisona, charakteryzującej się zmęczeniem, utratą masy ciała, niskim ciśnieniem krwi i hiperpigmentacją skóry.
Jeśli zauważasz powyższe objawy, to masz wskazania do oznaczenia stężenia kortyzolu, zbadasz to?
Efekty uboczne i objawy nadmiaru kortyzolu:
Przewlekły stres i związany z nim długotrwały wysoki poziom kortyzolu mogą mieć szereg negatywnych konsekwencji dla naszego zdrowia, w tym:
- Zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca typu 2, otyłość)
- Zaburzenia układu sercowo-naczyniowego (np. wysokie ciśnienie krwi, choroby serca)
- Zaburzenia psychiczne (np. depresja, lęk)
- Zaburzenia snu
- Osłabienie układu odpornościowego.
Na zmiany poziomu kortyzolu we krwi pacjenta mogą wpływać liczne czynniki takie jak choroby nowotworowe, gorączka i infekcje oraz długotrwały stres powodowany pracą zawodową. Zminimalizuj skutki nadmiaru kortyzolu we krwi, oddasz krew do badań?
Kiedy wykonać badanie kortyzolu? Miejscowe stosowanie?
Jeśli zauważysz niepokojące symptomy, rozdrażnienie, bezsenność, zmęczenie lub obniżenie nastroju to znak, że coś może być na rzeczy, działaj! Jeśli masz problem z działaniem tarczycy i zauważasz zmiany zabarwienia swojej skóry lub osłabienie włosów i paznokci, zbadaj! Jeżeli z jakiś powodów podejrzewasz nowotwór, albo gdy masz problemy sercowo – naczyniowe również warto go oznaczyć, pomoże w dobraniu bardziej celowanej terapii dla Ciebie. Chcesz zadbać o przygotowanie do badania poziomu kortyzolu? Samo badanie też nie jest straszne, pobranie krwi, kilkukrotne oznaczenie, raczej w warunkach szpitalnych. Więc weź wolne w pracy, słuchaj ciała, odpocznij. Sprawdzenie poziomu kortyzolu jest cholernie ważne, czy muszę Ci to mówić?
Normy kortyzolu we krwi
W badaniu norma stężenia we krwi zawiera się między 150 a 500 nmol/L. Zwiększony poziom kortyzolu może wskazywać na kwestie nowotworowe, guzy przysadki mózgowej oraz chorób takich jak anoreksja, depresja oraz przewlekły stres. Obniżony poziom kortyzolu można notować przy niedoczynności przysadki lub podwzgórza oraz w przebiegu niedoczynności nadnerczy związanych z uszkodzeniem narządu. Objawiać będzie się to apatią, osłabieniem ogólnym organizmu, spadkiem sił witalnych, oraz bólami brzucha. Ekstremalnie obniżony poziom kortyzolu u pacjenta poddanego silnemu stresowi może nawet doprowadzić do tzw. przełomu nadnerczowego, przebiegającego z utratą przytomności, zaburzeniami świadomości, spadkiem ciśnienia i tachykardią – stan zagrożenia życia!
Przyczyny zwiększonego stężenia?
Czy wyłapiesz objawy nadmiaru kortyzolu? Najczęstszą przyczyną podwyższonego poziomu kortyzolu jest zespół Cushinga. W przypadku odmiany endogennej, zwiększone wydzielanie hormonu wynika z obecności guza przysadki uwalniającego ACTH lub guza nadnerczy produkującego sam kortyzol. Innym czynnikiem wywołującym zespół Cushinga jest długotrwałe przyjmowanie glikokortykosteroidów, np. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów. Mówimy wtedy o chorobie jatrogennej. Chociaż termin „hormon stresu” wielu osobom kojarzy się negatywnie, warto wiedzieć, że kortyzol pełni wiele istotnych funkcji. Wszelkie odstępstwo od normy trzeba wyłapać, hydrokortyzon nie może żyć własnym życiem w Twoim ciele. W sytuacji gdy ciało jest zestresowane, wysyła sygnał do nadnerczy, aby uwolnić hormony takie jak m.in. kortyzol i adrenalinę. W ten sposób organizm przygotowuje się na potencjalnie niebezpieczną sytuację, a po uspokojeniu się, hormony zazwyczaj wracają do swojego naturalnego poziomu. Jeśli organizm nieustannie odczuwa stres, hormony nie zawsze wracają do swojego normalnego poziomu. Utrzymanie takiego stanu długofalowo może obejmować negatywne konsekwencje dla wielu układów i procesów w organizmie. Znacznie zwiększa się wtedy ryzyko wystąpienia takich schorzeń jak choroby serca, cukrzyca, otyłość, insulinooporność, jak również wystąpienie lęku i depresji. Zaburzenia kortyzolu będą miały swojej skutki uboczne. Wśród innych dolegliwości związanych z wysokim poziomem kortyzolu pojawiają się problemy z przysadką mózgową (ważnym organem u podstawy mózgu, który pomaga kontrolować wydzielanie hormonów), zaburzenia produkcji estrogenów, czy wzrost ryzyka pojawienia się guzów nadnerczy co będzie miało swoje efekty uboczne. Warto zaznaczyć, że również niektóre leki mogą powodować wzrost poziomu kortyzolu, np. część sterydów lub doustne środki antykoncepcyjne. Z tego względu ważne jest, aby być pod stałą opieką lekarza w celu monitorowania stanu zdrowia i ustalenia odpowiednich dawek medykamentów by niwelować skutki uboczne ich stosowania..
Skutki uboczne podwyższonego poziomu kortyzolu mogą być opłakane dla organizmu.
Wydzielanie kortyzolu jest złożonym procesem regulowanym przez wiele różnych czynników. Rozumienie tych czynników jest ważne w kontekście zarówno ogólnego zdrowia, jak i w sytuacjach klinicznych, w których nieprawidłowe poziomy hydrokortyzonu mogą wskazywać na konkretne problemy zdrowotne lub zaburzenia funkcjonalne. Neutralizacja lub regulacja poziomu kortyzolu w organizmie to proces, który można wspierać poprzez różne interwencje, w tym przez fizjoterapię. Fizjoterapia, w połączeniu z innymi podejściami zdrowotnymi, może być skuteczna w zmniejszaniu stresu i regulacji poziomu kortyzolu.
Przyczyny zmniejszonego stężenia?
A wiesz czemu pojawia się niski poziom kortyzolu? Nadmierne obniżenie poziomu kortyzolu związane jest z niedoczynnością kory nadnerczy. Wynikać może z upośledzenia funkcji przysadki i niewystarczającej produkcji ACTH. Normy kortyzolu mają istotne znaczenie dla funkcji naszego ciała. Inną przyczyną jest choroba Addisona, czyli uszkodzenie nadnerczy w procesie autoimmunizacji – niszczenia własnych tkanek przez układ odpornościowy.
Jak wygląda diagnostyka choroby Addisona? Lekarz specjalista po zebraniu wywiadu od pacjenta oraz badaniu fizykalnym (np. rozpoznanie typowych zmian skórnych dla tego schorzenia) może stwierdzić podejrzenie choroby Addisona. Później zleci pacjentowi dodatkowe badania takie jak — badania laboratoryjne: wykonanie morfologii krwi, oznaczenie stężenia elektrolitów, glukozy, mocznika i kreatyniny. A więc istnieją wskazania do oznaczenia stężenia kortyzolu we krwi.
Istotnym element, by rozpoznać chorobę Addisona, jest wykonanie badań hormonalnych. Badanie polega na wykonaniu testu stymulacyjnego z użyciem syntetycznej kortykotropiny. Po podaniu leku dożylnie lub domięśniowo wykonuje się w określonych odstępach czasu (0, 30, 60 min) oznaczenie kortyzolu (stężenia) we krwi. Dodatkowo lekarz może też skierować pacjenta na badanie stężenia innych hormonów: DHEA-S, androstendionu i aldosteronu.
Aby ustalić przyczynę choroby Addisona, lekarz powinien zlecić badania w kierunku przeciwciał przeciwnadnerczowych. Czasem też może zalecić badanie na przeciwciała przeciwtarczycowe lub skierować przeciwko innym narządom.
Jak to leczyć? Leczenie polega na przewlekłej, trwającej do końca życia terapii substytucyjnej składającej się z:
- glikokortykosteroidów, zastępujących funkcje kortyzolu. Dąży się do odtworzenia naturalnego dobowego rytmu kortyzolu, dlatego zaleca się podawanie ich w dwóch lub trzech dawkach. Bardzo istotne jest również dostosowywanie dawki zgodnie z zaleceniami lekarza w sytuacjach stresowych, nadmiernej aktywności fizycznej czy infekcji.
- fludrokortyzonu, zastępującego funkcję aldosteronu. W chorobie Addisona dieta z ograniczeniem podaży soli nie jest powszechnie zalecana.
- dehydroepiandrosteronu, zastępującego funkcję nadnerczowych androgenów.
Każdorazowo, niezależnie od przyczyny podstawę leczenia stanowi suplementacja syntetycznego odpowiednika kortyzolu. W leczeniu stosuje się sterydy (preparaty kortyzonu). Przyjmując syntetyczny odpowiednik kortyzolu, należy starać się odtworzyć dobowy cykl jego wydzielania. Lekarz zaleci przyjmowanie większej dawki rano, kiedy w prawidłowo funkcjonującym organizmie sekrecja tego hormonu jest najwyższa. Należy również pamiętać, że organizm zużywa więcej kortyzolu w sytuacji stresu. Dlatego w przypadku narażenia na silny stres, w przypadku infekcji, urazu mechanicznego czy operacji, lekarz zaleci incydentalne zwiększanie przyjmowanych dawek. Zwykle suplementować należy również aldosteron i tu zadanie jest prostsze – sprowadza się do połknięcia jednej tabletki dziennie. Jeśli istnieje taka możliwość, należy leczyć chorobę będącą przyczyną upośledzenia działania kory nadnerczy lub próbować ograniczać jej negatywne skutki. Jeżeli brakom kortyzolu i aldosteronu towarzyszy niedobór androgenów nadnerczowych, należy również przyjmować syntetyczne substancje androgenowe. O poprawnie dobranej dawce i harmonogramie przyjmowania leków świadczyć będzie ustąpienie objawów zewnętrznych choroby Addisona. Niezbędne jest ścisłe przestrzeganie dawkowania, jakie zalecił lekarz. Nie należy przerywać leczenia. Choroba Addisona leczona jest przez całe życie. Chory powinien także za każdym razem informować lekarza leczącego oraz stomatologa, że cierpi na chorobę Addisona. Jeśli przyjmowane dawki leków odpowiadają zapotrzebowaniu, to choroba nie skraca życia, a jego jakość również nie ulega znacznemu pogorszeniu. Chorzy nie muszą ograniczać aktywności fizycznej. Szczególną uwagę należy zwrócić na chorych mających być poddanymi zabiegom chirurgicznym. Zwykle układa się im specjalny schemat przyjmowania hormonów na kilka dni przed planowanym zabiegiem, tak by nie dopuścić do wystąpienia przełomu nadnerczowego. Chorzy muszą również przywiązywać dużą wagę do diety, która powinna zawierać odpowiednią ilość białka i węglowodanów oraz jonów sodu i potasu.
Hormon adrenokortykotropowy a bezpieczne stosowanie Fizjoterapii.
Pamiętaj, że w ramach swojej praktyki jesteś w stanie w istotny sposób pomóc swoim pacjentom poprzez metody terapeutyczne, które stosujesz na co dzień. Ruch, adaptowana aktywność fizyczna, terapia manualna i masaż oraz stosowanie zabiegów z zakresu psychoterapii i bodźców fizykalnych pozwoli na szybsze, lepsze i trwalsze rezultaty. Czy oznaczenie poziomu kortyzolu wpływać będzie na proces terapii? Jasne, będziesz mógł dokonać optymalizacji leczenia pacjenta ale też dobrać odpowiednie dla niego obciążenia.
Kilka pomysłów na obniżenie poziomu kortyzolu w organizmie znajdziesz poniżej.
Ćwiczenia fizyczne:
- Umiarkowana aktywność fizyczna:
Regularne ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, takie jak joga, pilates, pływanie, czy szybki spacer, mogą obniżyć poziom kortyzolu, poprawiając ogólny nastrój i zmniejszając stres.
- Ćwiczenia relaksacyjne:
Techniki oddechowe i ćwiczenia relaksacyjne mogą pomóc w redukcji stresu i w konsekwencji obniżyć poziom kortyzolu.
Terapia manualna:
- Masaż:
Masaż terapeutyczny może zmniejszać stres fizyczny i emocjonalny, przyczyniając się do obniżenia poziomu kortyzolu. Dotyk, kontakt, rozmowa działają kojąco na układ nerwowy. Komunikacja niewerbalna ma tu istotne miejsce.
Tu możemy pomóc, mniejsze podpotyliczne i nerw błędny działają cuda. Kliknij (https://fizjomaster.com/produkt/masaz-tkanek-glebokich/)
- Mobilizacje i manipulacje:
Techniki mobilizacji i manipulacji stosowane w fizjoterapii mogą pomagać w łagodzeniu bólu i napięć mięśniowych, które mogą być powiązane ze zwiększonym stresem. W trakcie tych procedur dokonujemy impulsacji receptoralnej, a więc główka pracuje.
Chcesz z nami pochrupać? Kliknij (https://fizjomaster.com/produkt/warsztat-manipulacje-i-mobilizacje-stawowe/)
Biofeedback:
- Biofeedback:
Jest to metoda, która pozwala pacjentom na lepsze rozumienie i kontrolowanie własnych reakcji fizjologicznych (takich jak tętno czy napięcie mięśniowe) na stres, co może pomóc w regulacji poziomu kortyzolu.
Edukacja i terapia behawioralna:
- Edukacja pacjenta:
Bo kto jak nie my. Edukowanie pacjentów o mechanizmach stresu i sposobach radzenia sobie ze stresem może być skutecznym narzędziem w zarządzaniu poziomem kortyzolu we krwi. Aby walczyć z problemem należy sobie go uświadomić, to pierwszy krok. A informowanie i instruowanie pacjentów to nasze zadanie.
- Terapia psychologiczna:
Pomoc w rozwoju zdrowych nawyków życiowych takich jak odpowiednia dieta, regularne ćwiczenia fizyczne oraz techniki radzenia sobie ze stresem będzie tu kluczowa. Czasami warto sięgnąć po profesjonalną pomoc w postaci psychologa lub psychoterapeuty, oni są potrzebni częściej niż Ci się wydaje!
Hydroterapia:
- Ćwiczenia w wodzie:
Ćwiczenia wykonywane w wodzie mogą być szczególnie relaksujące i mogą pomagać w obniżaniu poziomu kortyzolu, zwłaszcza u osób z ograniczeniami ruchowymi lub przewlekłym bólem. Właściwości hydrostatyczne cieczy odgrywają tu rolę kluczową.
Integracja z innymi terapiami:
- Współpraca z innymi specjalistami:
Holizm, multidyscyplinarność, wykaż się! Fizjoterapeuci mogą i powinni współpracować z psychologami, dietetykami i innymi specjalistami od ogólnego zdrowia w celu zapewnienia holistycznego podejścia do zarządzania stresem i poziomem kortyzolu.
A może igiełka na odstresowanie? Kliknij Kursy i warsztaty – Suche Igłowanie
Fizjoterapia, poprzez swoje różnorodne techniki i podejścia, może odgrywać istotną rolę w regulacji poziomu kortyzolu i zarządzaniu stresem. Kluczowe jest indywidualne dopasowanie interwencji do potrzeb i stanu zdrowia pacjenta, z uwzględnieniem zarówno aspektów fizycznych, jak i psychologicznych. Warto również pamiętać, że skuteczne zarządzanie poziomem kortyzolu często wymaga połączenia różnych strategii, w tym zdrowego stylu życia, odpowiedniej diety, regularnej aktywności fizycznej i technik relaksacyjnych. Czasami podpartych farmakologią.
Pilnujcie się i zadecydujcie, stres rządzi Wami czy Wy nim!
